Jean-Paul Adam, kutoka Ushelisheli ni Mkurugenzi, Idara ya Teknolojia, Mabadiliko ya Hali ya Hewa na Maliasili wa Tume ya Uchumi ya Umoja wa Mataifa kuhusu Afrika. Alizungumza na Wanjohi Kabukuru wa Afrika Upya kuhusu vipaumbele vya Afrika katika mazungumzo ya mabadiliko ya hali ya hewa duniani (COP26) yanayofanyika Glasgow wakati wa 31 Oktoba hadi 12 Novemba 2021:
Afrika Upya: Je, ni vipaumbele vipi vya Afrika katika COP26 na kwa nini?
Jean-Paul Adam:JFedha za mabadiliko ya hali ya hewa, uhamishaji wa teknolojia na kujenga uwezo kwa hakika ndivyo vipaumbele vinavyowekwa mbele kwa COP26. Mazungumzo ya fedha ni makubwa kwa sababu, kwa maana fulani, hitaji la mambo mengine mengi kutokea, yakiwemo uhamisho wa teknolojia. Uchangishaji wa fedha ili kukabiliana na mabadiliko ya hali ya hewa, hasa kwa ajili ya kukabiliana na hali hiyo, ni wa dharura kama iliyo hapo awali.
Utetezi wa Afrika ili kuhakikisha kwamba ahadi za awali zinazingatiwa utakuwa muhimu. Hatimaye, hatuwezi kutenganisha ajenda ya kustahimili hali ya hewa kutoka kwa ajenda ya maendeleo. Hatuwezi kuwa na moja bila nyingine. Hata hivyo, sehemu kubwa zaidi inayokosekana kwenye fumbo ni ufadhili wa kimbele.
Nchi zilizostawi ziliahidi dola za Marekani bilioni 100 kwa mwaka ifikapo 2020 kwa ajili ya hatua za mabadiliko ya hali ya hewa katika nchi zinazoendelea. Tumefikia wapi kwenye hili?
Ni upuzi kabisa kwamba tuna matrilioni ya dola zinazochangishwa katika mfuko unaohusiana na janga hili lakini dola bilioni 100 bado hazijalipwa, na bado ikiwa asilimia ya dola trilioni 20 zilizochangishwa na nchi zilizostawi kukabiliana na COVID-19 ni kidogo sana.
Dola bilioni 100 ni sehemu tu ya kile kinachohitajika kukabiliana na mabadiliko ya hali ya hewa, na inapaswa kukaguliwa upya haraka ili ilingane na kiwango cha pengo la ufadhili. Hata kwa njia bunifu zaidi za ufadhili zinazofanywa, taasisi mpya za ufadhili hazipaswi kuchukua nafasi ya dola bilioni 100 zilizoahidiwa kwa mwaka.
Ni lazima pia tutumie wakati huu katika historia kufafanua upya jinsi tunavyotazama maendeleo - ambapo tuangalie zaidi Pato la Taifa kwa kila mtu, na kushughulikia masuala ya kimsingi yanayoathiri hatari za nchi. Hili linafaa hasa kwa Nchi Zinazoendelea za Visiwa Vidogo (SIDS).
Nchi za Afrika zinachukua misimamo thabiti na kujitolea kuhamia njia za nishati mbadala na kuwekeza katika ustahimilivu wao wenyewe. Nchi nyingi tayari zinazalisha kiwango kidogo cha gesi chafu na zinanyonya hewa chafu zaidi kuliko zinavyozalisha. Nchi za Afrika zina matarajio makubwa katika suala la mifano ya maendeleo ya kaboni ya chini wanayotaka kufuata. Kinachokosekana ni uwekezaji wa kufungua fursa hii.
Moja ya vipengele muhimu vya COP26 ni kwamba Afrika inasalia kutengwa kutokana na ufadhili mwingi unaopatikana chini ya mabadiliko ya hali ya hewa. Masoko ya kibinafsi hayajaendelezwa vya kutosha ili kuelekeza uwekezaji unaohitajika sana katika miradi ya Afrika ya kustahimili mabadiliko ya hali ya hewa, na hii itakuwa sehemu muhimu ya suluhisho.
COP inamaanisha Kongamano la Nchi Wanachama katika Mkataba wa 1992 wa Mfumo wa Umoja wa Mataifa wa Mabadiliko ya Hali ya Hewa, ambao uliweka msingi wa ushirikiano wote wa kimataifa kuhusu hali ya hewa.
COP ndiyo taasisi kuu ya kufanya maamuzi ya kutekeleza Mkataba na taasisi za ufuatiliaji kama vile Mkataba wa Paris wa 2015.
Kwa ujumla kwa kukutana mara moja kwa mwaka, COP hukagua ripoti za kitaifa kuhusu upunguzaji wa hewa chafu na hatua nyingine za hali ya hewa. Glasgow itakuwa mwenyeji wa COP ya ishirini na sita. Jifunze zaidi.
Kilicho muhimu ni nini?
Chini ya urais wa Uingereza, COP26 lazima iwe hatua ya mabadiliko. Ni lazima itoe hatua za ujasiri, kubwa na za haraka na viongozi wa kitaifa, kwa watu na sayari.
Ni lazima nchi zikusanyike na kushirikiana ili kujenga upya uaminifu, kutia nguvu upya hatua, na kutekeleza kikamilifu ahadi zilizotolewa katika Makubaliano ya Paris.
Vipaumbele vitatu vikuu katika COP26 ni:
- Weka viwango vya juu vya halijoto duniani visivyozidi nyuzi joto 1.5 kupitia upunguzaji wa haraka wa hewa chafu na ahadi za kukomesha kabisa kaboni.
- Kuongeza fedha za kimataifa kwa ajili ya kukabiliana hadi angalau nusu ya jumla inayotumika katika kukabiliana na hali ya hewa.
- Kutimiza ahadi iliyopo ya kutoa dola bilioni 100 katika fedha ya mabadiliko ya hali ya hewaya kimataifa kila mwaka ili nchi zinazostawi ziweze kuwekeza katika teknolojia ya kijani na kulinda njia za kutafuta riziki dhidi ya athari mbaya za hali ya hewa.
Kwa habari zaidi Umoja wa Mataifa na mabadiliko ya hali ya hewa, tembelea:
Kwa kuzingatia mzigo wa madeni wa nchi za Afrika, ni njia gani zingine zipo za kuongeza ufadhili?
Masuala ya madeni ni changamoto katika muktadha wa janga la COVID-19 ambapo nafasi ya kifedha kwa nchi zote za Afrika inaendelea kuwa na vikwazo, na nchi haziwezi kulipa madeni yao kutokana na kupungua kwa mapato.
Hata hivyo, fursa zinaibuka kwa ubunifu wa kifedha. Kuna haja ya kuwa na uwekezaji wa sekta binafsi kama sehemu ya suluhisho la kuleta mbinu bunifu za kifedha kama vile fedha mchanganyiko, dhamana za kijani na samawati, na ubadilishaji wa madeni, unaoweza kuongeza rasilimali chache za umma ili kuhamasisha uwekezaji mkubwa unaohitajika kwa hatua za mabadiliko ya hali ya hewa. Kwa mfano, tunakaribisha maoni ya hivi majuzi kutoka kwa Benki ya Dunia yanayoonyesha nia ya kuunda mifumo ya kubadilishana madeni kwa ajili ya kukabiliana na mabadiliko ya hali ya hewa [msamaha wa madeni kwa nchi zinazochukua hatua za hali ya hewa].
Uchumi wa Afrika wa siku zijazo lazima ustahimili hatari za mabadiliko zaidi ya hali ya hewa na uharibifu wa ikolojia. Kwa kutanguliza suluhu zinazotegemea asili na kutetea haki katika uzalishaji wa kaboni katika COP26 huko Glasgow, kuna fursa ya kukusanya rasilimali zaidi kwa ajili ya uchumi wa Afrika wa kijani na samawati.
Je, unaweza kuzungumza zaidi kuhusu dhamana za kijani na samawati?
Sisi katika Tume ya Uchumi ya Umoja wa Mataifa kwa Afrika kwa kufanya kazi na washirika kuendeleza zaidi fursa za ufadhili kupitia mbinu za soko ikiwemo kupitia dhamana za kijani au samawati. Nchi za Afrika zinahitaji mbinu za ziada za kutafuta fedha ikijumuisha dola bilioni 100, ikiwa zitatolewa. Ni muhimu kwamba dola bilioni 100 zichangishwe, lakini pia tunapaswa kuelewa kwamba hii ni hatua ya kuanza, na kwamba mahitaji halisi yanazidi takwimu hizi.
Dhamana za kijani na samawati ni fursa ambazo zimetumika katika masoko yaliyostawi kwa miaka mingi lakini kwa bahati mbaya, Afrika leo ina chini ya 1% ya soko la dhamana za kijani na samawati ulimwenguni. Kuchukua fursa hii ipasavyo kwa uwekezaji unaotegemea soko kunaweza kugeuza mabilioni kuwa matrilioni.
Baadhi ya nchi zimefaulu kutoa dhamana za kijani na samawati. Misri ilitoa dhamana katika nishati mbadala mwaka wa 2020 na Ushelisheli ilitoa dhamana ya samawati mwaka wa 2018. Hoja ni kutoa fedha kwa unafuu unaohusishwa na uwekezaji katika kustahimili mabadiliko ya hali ya hewa.
Dhamana za samawati zinahusishwa na uchumi wa samawati na bahari. Je, zinahusishwaje na hatua za mabadiliko ya hali ya hewa na maendeleo endelevu?
Mabadiliko ya hali ya hewa yametupatia mafunzo makubwa kuhusu bahari. Hatuwezi kusema tu ‘tuchukue kila kitu na kukinyonye’. Nchi nyingi zimekumbwa na upaukaji wa matumbawe ulio na madhara ya haraka kwenye kundi la samaki. Bahari inayoongezeka joto huathiri uhamaji wa spishi muhimu kama vile tuna. Bahari sio tu sehemu ya unyonyaji, ni sehemu ya maendeleo. Ni sehemu ya kuunganisha nchi, inahusu njia za biashara, muunganisho, ulinzi wa mazingira, utalii, maliasili, uvuvi na mtazamo mzima wa bahari. Hii ndiyo uchumi wa samawati.
Dhana za uchumi wa kijani au uchumi wa samawati zinalenga haswa kuhakikisha kuwa afya ya mfumo wa ikolojia wa asili inajumuishwa ipasavyo katika shughuli za kiuchumi zinazozalisha mali.
Kwetu sisi, uchumi wa samawati unahusu kuunda mtazamo mpya wa kiuchumi kwa nchi za Afrika - zaidi ya uchimbaji kwa ajili ya mauzo ya nje - na badala yake kuhusu kujenga mifumo ya thamani ambayo imejikita katika usimamizi makini wa maliasili za bahari. Kuna fursa nyingi katika bahari na uchumi wa samawati ni sehemu muhimu ya uendelevu. Kwa namna fulani, mtazamo wa uchumi wa samawati unaruhusu Afrika kurejesha bahari yake.
Mbio za kukomesha kabisa uzalishaji wa kaboni inaweka msisitizo kwenye ‘mpito wa haki’. Je, hii ina maana gani na itaathiri vipi Afrika?
‘Mpito wa haki’ unamaanisha kwamba tunapaswa kutambua kwamba Afrika inaanzia kwenye msingi wa chini katika suala la kuelekea uchumi unaozalisha kaboni kidogo. Afrika bado haijaendelea kiviwanda, kumaanisha kwamba mabadiliko ambayo yanahitajika huenda yakashuhudia usumbufu zaidi katika jamii. Hatufai kuwafanya watu maskini kuyalipa gharama. Inabidi tuchukue mtazamo unaounga mkono maendeleo, unaopendelea maskini na ambao hatimaye unaruhusu idadi kubwa zaidi ya watu kuweza kuepukana na umaskini na kuwa na maisha bora.
Kipaumbele cha ukuaji wa viwanda barani Afrika ni upatikanaji wa umeme. Habari njema ni kwamba nishati mbadala ndiyo aina ya bei nafuu zaidi ya uzalishaji wa nishati inayopatikana na kwa hivyo inanufaisha Afrika kuwekeza katika nishati mbadala. Hata hivyo, ni lazima tutambue kwamba katika hali fulani, uboreshaji wa uwezo wa uzalishaji unaweza kuhitaji uwekezaji wa ziada katika nishati ya visukuku ili kuruhusu kuongeza nishati safi au kuletwa mtandaoni.
'Mpito wa haki' unamaanisha kushughulikie umaskini kama vipaumbele cha kwanza. Kwa kukabiliana na umaskini, tutatoa suluhisho kwa uzalishaji wa chini wa kaboni.
